okumak Francis Hutcheson ve Ahlak Duyusu Teorisi: Yüreğin Yasası internet üzerinden

Iskoç Aydinlanmasi'nin mimarlarindan Francis Hutcheson, gelistirdigi ahlâk teorisiyle David Hume, Adam Smith, Immanuel Kant ve pek çok diger ünlü filozofa esin kaynagi olan bir düsünürdür. Hutcheson'in "ahlâk duyusu" olarak nitelendirdigi sey ise kendisinin de ifade ettigi üzere "dogal vicdan"dir ve bu insanla birlikte varolmustur. Ancak vicdanin, "ahlâk duyusu" adiyla, teolojik ve rasyonalist kavrayislardan arindirilmis ahlâki perspektifte modern, seküler ve empirik bir kavram olarak ortaya çikisi ve gelisimi, 18. yüzyilin ilk yarisina, yani Aydinlanma Çagi'nin baslangicina denk gelir. Hutcheson, düsüncelerini 18. yüzyil bireyci kapitalizminin dogurdugu sikintilari bertaraf edememekle itham ettigi teolojik ve rasyonalist ahlâk teorilerinin, özellikle de bu sikintilarin, acilarin ve sefaletin dogrudan sorumlusu olarak gördügü Hobbescu egoist ahlâk, siyaset ve adalet teorilerinin karsisina koymustur. Hutcheson'in amaci insan dogasini kötümser ya da tek yönlü ele alan ahlâk teorilerinin önünü keserek bu olumsuz durumlari bertaraf etmektir ki, bunu da iyimser bir tarzda insan dogasinin bilimsel analizini yaparak gerçeklestirmek istemistir. Temelinde "insana güven" düsüncesi yatan Hutcheson'in felsefesinde kiskirtici bir seyler bulmak oldukça zordur. Çünkü o, "ahlâk duyusu teorisi" ile, kendine ve ötekilerine yabancilasmamis, etik ve estetik duyarliligini yitirmemis her insanin gayet asina oldugu ve yüreginde hissettigi seyleri, hayirseverlik, müsfiklik, merhamet, digerkâmlik gibi insani duygulari olgusal/bilimsel bir temelde açiklamaya, Terry Eagleton'in deyimiyle "yüregin yasasi"ni ortaya koymaya çalismistir.